Bruce Nauman, Seven Figures, werk in de tentoonstelling Opwinding
Bruce Nauman’s Carrousel uit 1988 is een van zwart stalen buis gelaste draaimolen, aan de vier armen hangen aluminium afgietsels van vijf ontvelde zoogdieren. Met een stalen draad om de nek zijn ze aan de constructie vastgemaakt. Als Carrousel draait slepen de lichamen over de grond, het metaal laat slijtsporen achter en het veroorzaakt een naargeestig geluid. In de door Rudi Fuchs samengestelde tentoonstelling Opwinding in het Stedelijk Museum hangen de dieren echter tien centimeter boven de vloer; Carrousel is een zweefmolen geworden waarmee het effect van het werk voor een belangrijk deel verloren is gegaan.
Bruce Nauman’s Carrousel is een van de aankopen die Rudi Fuchs tijdens zijn directeurschap van het Haags Gemeentemuseum heeft gedaan. Opwinding brengt ruim 100 werken samen die onder zijn bewind in respectievelijk het Van Abbemuseum, het Gemeentemuseum en het Stedelijk Museum tussen 1975 en 2003 zijn verworven. De kunstwerken zijn zonder chronologie of kunsthistorisch programma opgehangen; Fuchs heeft een zekere vermaardheid vanwege zijn associatieve wijze van inrichten van tentoonstellingen.
Vrijwel elke museale presentatie van de eigen collectie roept bij de bezoeker de gedachte op van een bezoek aan een trofeeënkamer. In Opwinding is die sensatie opvallend sterk, wellicht omdat er buiten het feit dat ze in elkaars gezelschap zijn geen andere context voor deze werken wordt gegeven. Het lijkt Fuchs’ bedoeling om de herkomst, de plaats en de ontstaansgeschiedenis van deze aanwinsten te negeren; de tentoonstelling is daarmee een verzameling van buiten de tijd staande melancholieke objecten geworden. Fuchs beziet de wereld liever als een dichter dan als een ideoloog.
Maar is niet alles van vroeger het mogelijke voorwerp van nostalgie? Fuchs’ opvatting kenmerkt zich niet per se door esthetiek als wel door zijn zoektocht naar ideale combinaties, in dit geval uit zijn selectie van kunstwerken van de afgelopen dertig jaar. Deze terugblik verandert bijna ongemerkt en wellicht ook onbedoeld in een verlangen naar vroeger. Je krijgt als bezoeker de sensatie onder een stolp terecht gekomen te zijn.
Helaas heeft hij nagelaten in de tentoonstelling onder de stolp drama aan te brengen. Bovengenoemde opstelling van Carrousel is slechts een herinnering aan Nauman’s indrukwekkende werk. De kunstwerken in Opwinding zijn afbeeldingen geworden van een verzamelgeschiedenis.
J.D.