Een markt, een mythe

Een moslim die bidt heeft zich eerst gewassen. Met water wordt de nieuwe christen bij wijze van toelating tot de gemeenschap gedoopt. Een obsessie met zuiverheid kenmerkt vrijwel elke religie. De gelovige wast zich opdat hij straks door grote onzichtbare handen van binnen en van buiten gereinigd gaat worden. In India is het badwater soms zelfs goddelijk. De heiligdommen en tempels zijn er – als ware het sanitaire inrichtingen – vaak van plafond tot vloer betegeld.

t1larg.kumbh.mela.gi

Van het 13 meter hoge beeld van Zeus in de tempel in Olympia werd gezegd dat het van ivoor en goud was gemaakt. Deze kostbaarheid verklaart waarom er nooit een vierkante centimeter van dit meesterwerk van de beroemde beeldhouwer Phidias is teruggevonden. Als er idolen zijn dan schitteren en blinken ze dat het een aard heeft. Reflecterend materiaal lijkt onvergankelijk. Het nodigt bovendien uit tot schoonmaken.

Hoe groter de hygiëne, hoe hoger de bewezen levensverwachting is. De godsdienstig geïnspireerde schoonmaak wijst met andere woorden op voordelen in evolutionair perspectief.

Wellicht komt religie voort uit de behoefte om iets dat onderweg vuil geworden is weer schoon te maken. De zoektocht naar het authentieke past in dezelfde categorie. Echt kunnen alleen die zaken zijn die aan het begin staan, aan de bron als het ware, met water dat nooit ergens is geweest waar het onzuiver kon raken. Denk dan aan bergen waar geen mens komen kan. Authentiek wil zeggen dat anderen er niet met hun handen of iets anders aan gezeten hebben. Erg veel kan er dus niet van zijn en dat is een reden temeer dat oorspronkelijkheid zo gewild is.

Zou het zo zijn dat de behoefte aan zuiverheid recht evenredig is met de mate waarin levens en samenlevingen gecorrumpeerd zijn? Het is een algemeen idee dat als de mens alleen al naar iets authentieks kijkt het object van zijn aandacht op hetzelfde moment vervuild raakt. En intussen staat dat wat echt is overal te koop. Authenticiteit is een marketingconcept waarmee producten worden verkocht. Geloof en godsdienst worden vooralsnog net als kraanwater vrijwel gratis aangeboden.

Besef van het menselijk tekort is het begin van de beschaving. Die is tamelijk kunstmatig en uit de aard der zaak krampachtig. Bij dat beeld van de beschaving past zuiverheid ten hoogste als een mythe, degene die zuiverheid idealiseert veroorzaakt een werkelijkheid die schoon lijkt, maar die uiteindelijk in stukken uit elkaar valt. Wat dat betreft kan het concept het beste alleen in de handen van zeepfabrikanten en de gelovigen in hun eigen huiskamer blijven.

JD


Posted

in

by

Tags: