Sir Joshua Reynolds once asked him by what means he had attained his extraordinary accuracy and flow of language. He told him, that he had early layed it down as a fixed rule to do his best on every occasion, and in every company; to impart whatever he knew in the most forcible language he could put it in; and that by constant practice, and never suffering any careless expressions to escape him, or attempting to deliver his thoughts without arranging them in the clearest manner, it became habitual to him.”
Al elders had James Boswell in zijn vuistdikke biografie van Samuel Johnson genoteerd dat deze in zijn jeugd vaak een afwijkend standpunt innam waardoor zijn uitdrukkingsvermogen werd gestimuleerd. Geen wonder dat Samuel Johnson de samensteller werd van A Dictionary of the English Language dat in 1755 werd gepubliceerd. Waar de Franse Academie veertig geleerden voor haar woordenboek nodig had deed Samuel Johnson het werk vrijwel alleen.
De roem van zijn woordenboek is ongetwijfeld versterkt door de biografie die zijn tijdgenoot James Boswell over de dichter, criticus, essayist en lexicograaf schreef; The Life of Samuel Johnson werd in 1791 gepubliceerd en is de beste kroniek van het Londense literaire leven van de achttiende eeuw. Johnson had de pest aan Schotland en Schotten, volgens hem was het mooiste dat de Schot ooit te zien krijgt de weg er vandaan die naar Engeland leidt. Toen Boswell door een boekhandelaar in 1763 bij Johnson werd geïntroduceerd deed deze dat willens en wetens met de mededeling dat deze bewonderaar ‘from Scotland’ kwam. “…indeed I come from Scotland, but I cannot help it.” Waarop Johnson antwoordde: ”Sir, that, I find, is what very great many of your countrymen cannot help.”
Al snel na de ontmoeting besluit Boswell de biografie van deze scherpzinnige en onconventionele intellectueel te gaan schrijven, niet in de laatste plaats om zodoende zichzelf ook tot een van de dramatis personae van de literaire kringen te kunnen maken. Het materiaal was in veel opzichten perfect, de drukklare zinnen tekende Boswell gedurende jaren letterlijk uit Johnsons mond op. Omdat hij ook kon beschikken over diens correspondentie – brieven zijn integraal afgedrukt – klinken Johnsons’ wit en opinies ruimschoots door het hele boek. Hij werd daarmee de meest geciteerde Engelsman uit de achttiende eeuw.
James Boswell had duizend pagina’s nodig om het leven van Dictionary Johnson na te vertellen, De biograaf bleef maar doorvragen, het lijkt of Johnson overal een uitgesproken mening over had.
Boswell: “Do you really think Rousseau a bad man?” Johnson: “Sir, if you are talking jestingly of this, I don’t talk with you. If you mean to be serious, I think him one of the worst of men; a rascal, who ought to be hunted out of society, as he has been. Three or four nations have expelled him: and it is a shame that he is protected in this country.”
Terwijl Franse tijdgenoten en geestverwanten als Voltaire en Diderot met koninklijke en geestelijke autoriteiten in conflict kwamen, bleef Johnson vasthouden aan het adagium het accepteren van gezagsverhoudingen bijdraagt aan het geluk in een samenleving. Volgens Boswell was het informele gesprek tussen Samuel Johnson en George III in de koninklijke bibliotheek een van de hoogtepunten uit zijn leven. Johnson noemt de monarch een beschaafd, nieuwsgierig en ontwikkeld man.
Voltaire noemde volgens de biograaf Johnson zowel ‘a honest man’ als ‘a superstitious dog’. In zijn poging de grote geesten van zijn tijd bij elkaar te brengen zocht Boswell Voltaire ooit in zijn woonplaats Ferney op. Veel intellectuele controversen van de achttiende eeuw spelen op het vlak van religie, die tussen filosoof David Hume en Samuel Johnson is er een van.
Boswell schrijft:” I mentioned Hume’s argument against the belief of miracles, that it is more probable that the witnesses to the truth of them are mistaken, or speak falsely, than that the miracles should be true.
Johnson:”Why, Sir, the great difficulty of proving miracles should make us very cautious in believing them. But let us consider; although GOD has made Nature to operate by certain fixed laws, yet it is not unreasonable to think that he may suspend those laws, in order to establish a system highly advantageous to mankind. Now the Christian Religion is a most beneficial system, as it gives us light and certainty where we were before in darkness and doubt. The miracles which prove it are attested by men who had no interest in deceiving us; but who, on the contrary, were told that they should suffer persecution, and did actually lay down their lives in confirmation of the truth of the facts which they asserted.
Naast angst voor depressie en gekte was de christelijke Johnson vooral bang voor één ding, namelijk dat Verlossing niet voor hem was weggelegd en dat het Hiernamaals erg zou tegenvallen. De gipsafdruk die van Samuel Johnson op zijn sterfbed is gemaakt spreekt wat dat betreft als het ware boekdelen.
J.D.