Hacking Habitat / art of control is een tentoonstelling van kunstwerken waarvan het merendeel een bedoeling heeft. Die bedoeling is het stimuleren van een kritisch maatschappelijk bewustzijn, meer algemeen geformuleerd is de bedoeling die van een betere wereld. Dat is goed. Alleen krankzinnigen, opportunisten en misdadigers zijn tegen een betere wereld. Maar evengoed is het verwarrend om beeldende kunst voor activisme ingezet te zien.
Een betere wereld is er een waarin de excessen van het neoliberale kapitalisme met succes kunnen worden bestreden. Dat is de mededeling die min of meer aan de tentoongestelde werken ten grondslag ligt. Verschillend is steeds de wijze van visualiseren; je zou kunnen zeggen dat de display het kunstzinnige van deze onderneming is.
Als het gaat om zichtbaarheid en doelmatigheid is activisme onder de vlag van beeldende kunst wellicht niet zo’n goed idee. Want de beeldende kunst is een enclave. Veelbetekenend is in dat opzicht de locatie van Hacking Habitat, namelijk het voormalig Huis van Bewaring aan het Utrechtse Wolvenplein.
De deuren van de cellen staan weliswaar open maar de kunstwerken zijn opgesloten. De thematiek die zij als onderwerp hebben is al even beperkend en verplichtend. Kunst is dwangarbeid geworden. En dat is nota bene gebeurd met de beste bedoelingen.
Kendell Geers
’Hacking Habitat resents a highly topical and urgent theme: how we are controlled by technology and how to restore the relationship between humans and machines. Surveillance cameras observe us, inimitable Google algorithms manipulate our behavior, and our smart phones have cast a collective hypnotic spell on us. We risk losing control over our lives to powerful economic and technological systems. Worldwide, people are waking up to the fact that they need to regain a grip on their lives. Together they give rise to powerful forces of resistance and reclaim their living environment.’ (Flaptekst van het begeleidende boek.)
Mediengruppe Bitnik
In de publicatie wordt door politicologen, economen en filosofen ingegaan op de ernst van onze problemen. In essays over onder meer privacy, digitaal lijfeigenschap, de schuldencrisis en vervreemding wordt een inktzwart beeld geschetst van de menselijke conditie, een toestand waarop de klassieke tweedelingen – noord/zuid, arm/rijk, totalitair/liberaal – nauwelijks van toepassing blijken te zijn. Antropoloog en historicus Jolle Deumers schrift in haar essay ‘Doing something’ / systemic violence and the tragedy of clicktivism dat aandacht voor humanitaire kwesties (de pijn van anderen ) al evenzeer economisch gedreven is en dat onze solidariteit ermee – betrokkenheid is een muisklik – de dynamiek van gemakzuchtig neo-liberaal consumentisme volgt. Activisme is met andere woorden evengoed onwrikbaar onderworpen aan de zweepslagen van de markt.
Het is opvallend dat in geen van de essays aan de kunstwerken in de tentoonstelling wordt gerefereerd, de afbeeldingen lijken bij toeval op hun plaats in het boek te zijn gekomen. Hacking Habitat speelt zich niet in de tentoonstelling af maar is als een dringend cultuurkritisch debat elders. De tentoonstelling is ten hoogste een kleurig uithangbord, wat de vraag oproept tot wat de beeldende kunst in dergelijke context in staat is.
J.D.