Martelaren, men is er dol op. En de belangrijkste is Imam Hussein, de shiïet die met zijn dappere legertje in 680 in Kerbala door Sunnieten werd verslagen en vervolgens werd onthoofd. Jaarlijks wordt hij tijdens Ashura herdacht, met optochten van gelovigen die zichzelf (hun zondige lichamen) met kettingen, zwepen en messen tot bloedens toe bewerken. Husseins portret is vrijwel de enige afbeelding die in de beeldloze cultuur van de shiïeten wordt toegestaan. Hij heeft het uiterlijk van een geestdrijver waarvan de stress en de zorgen van zijn professie niet af te lezen zijn. Ondanks het enigszins vrouwelijke voorkomen – geraffineerd kapsel, hoofddoek, oog make-up- vertolkt Hussein een universeel mannelijk schoonheidsideaal. Moreel is hij iedereen de baas. Hij lijkt sprekend op Jezus Christus, die andere levensbeschouwelijke straatvechter en religieuze idealist.
Blijkbaar kan de devotie niet zonder een weergave van zijn kop, tegen een achtergrond van analfabetisme is het wellicht noodzakelijk deze vorm van idolatrie toe te staan. Het taboe op het afbeelden van Hussein’s grootvader Mohammed wordt er met deze toegeeflijkheid waarschijnlijk nog groter door. Aan verbodsbepalingen die niet redelijk gemotiveerd zijn, daar herken je overal ter wereld godsdienst aan.
Je vraagt je af hoe de mullahs over fotografie en video oordelen. Misschien maken zij het zich gemakkelijk door deze als afbeeldingen te beschouwen die door machines zijn gemaakt. Een camera doet met andere woorden niet aan godlastering. Toen de Taliban in 1996 Kabul innamen werd het bezit van foto’s, camera’s en beelddragers verboden, de tape uit vernielde videobanden werd naast ongelovigen als trofee aan lantarenpalen opgehangen. Van de vernietiging van de Bamiyan Buddha’s kwam echter wel direct beeld beschikbaar, blijkbaar kan in de jihad van de wet van god worden afgeweken. Aan de slechte kwaliteit van de schaarse videoboodschappen van de legers van martelaren en hun zegslieden zou je kunnen afleiden dat de houding ten opzichte van deze media vooralsnog halfhartig blijft.
Hoe lang is het verbod op beeld nog vol te houden? Het beeldrecht op Mohammed is een van de weinige manieren waarop zijn godsdienst zich in de Westerse wereld manifesteert, andere machtsmiddelen zijn er niet of ze komen uit de loop van een vuurwapen. Maar als god bestaat, dan is hij ongetwijfeld zeer groot en kan geen enkel mens – ongelovig of niet – hem met een afbeelding of anderszins beledigen.
Imam Hussein is een mensenoffer. Met hem herdenken de shiïeten degenen die hem en zijn makkers hebben vermoord. Het bloed uit de lichamen van de pelgrims tijdens Ashura lijkt een manier om zowel medeleven als wraak op te roepen. Wordt het bloed ooit nog in bijvoorbeeld rode wijn getransformeerd?
J.D.